Kolekcja: Cera sucha, odwodniona

Woda jest niezbędną do życia substancją i spełnia wiele funkcji, także w skórze. W tkankach i komórkach jest składnikiem budulcowym, tworzy środowisko dla reakcji metabolicznych w organizmie, reguluje temperaturę ciała i transportuje składniki pożywienia wewnątrz ustroju. Kiedy jesteśmy zdrowi, w skórze znajduje się około 20% wody zawartej w naszym ciele. W zależności od głębokości, jej zawartość jest różna - w warstwie rogowej naskórka (najbardziej zewnętrznej części skóry) nie powinno być jej mniej niż 10%. Kiedy zawartość wody w tej części obniża się poniżej właściwego poziomu, doświadczamy osłabionego przylegania komórek do siebie i efektu szorstkości i drobnopłatowego złuszczania.

Jak zatem zadbać o prawidłowe nawilżenie? Czy wystarczy tylko dostarczyć skórze składników nawilżających? Czy jeśli będziemy pić dużo wody, to skóra się nawodni?

Musimy zdawać sobie sprawę, że problem suchej skóry jest złożony. Stan nawilżenia skóry, który m.in. odpowiada za odpowiednie jej napięcie, zależy od ilości wody, którą dostarczamy z zewnątrz i od wewnątrz, ale także od zdolności skóry do jej zatrzymywania.

Co się dzieje ze skórą, gdy jest przewlekle sucha…

• dochodzi do zwiększonej podatności na czynniki zewnętrzne, np. promieniowanie, drobnoustroje, temperatura, mikrourazy, detergenty
• spada jej elastyczność
• zaczyna nieestetycznie wyglądać - szorstka, matowa, łuszcząca się
• może pojawić się świąd i pieczenie
• pojawia się nadwrażliwość (brak tolerancji na dotychczas tolerowane czynniki, np. kosmetyki)

Skóra jest barierą i jej zdolność do zatrzymywania wody określa się poprzez ustalenie wartości TEWL - wskaźnika przeznaskórkowej utraty wody (ang. transepidermal water loss). Parametr ten zależy od wielu czynników. Ponadto bardzo ważnym elementem w tym zakresie jest NMF - naturalny czynnik nawilżający (ang. natural moisturizing factor), czyli mieszanina substancji obecna w korneocytach (komórkach naskórka). NMF zatrzymuje wodę w komórkach i pełni rolę ochronną przed wnikaniem czynników z zewnątrz.

Jednym z powszechnie znanych składników NMF jest mocznik, który kojarzymy jako substancję złuszczającą. Faktycznie, w preparatach do pielęgnacji skóry zrogowaciałej w stężeniach powyżej 15-20% będzie działał złuszczająco, ale w niższym stężeniu pełni rolę wiążącą wodę bez niszczenia połączeń międzykomórkowych (a tym samym - złuszczania). Badania pokazują, że jego zmniejszona zawartość w naskórku występuje u osób z suchą skórą, łuszczycą lub atopowym zapaleniem skóry.

Kolejnym istotnym elementem wpływającym na nawilżenie skóry, jest obecność powierzchownych lipidów. Woda „ucieka” z naskórka poprzez parowanie (dyfuzję). Właściwe proporcje między składnikami bariery lipidowej naskórka sprawiają, że spełnia ona swoją funkcję i ogranicza ucieczkę wody. Istotnymi lipidami są ceramidy, które zapewniają spójność między korneocytami.

W dermatologii pojęcia „suchości” skóry i jej „odwodnienia” nie są tożsame. Za suchość skóry uważa się zwykle patologiczny stan, kiedy skóra nadmiernie się złuszcza, jest szorstka, naskórek ma tendencję do pękania i pojawia się rumień. Gdy suchość się nasila, może pojawiać się świąd, bolesność i pieczenie. Natomiast gdy brakuje w skórze wody oraz białek, które je wiążą (np. profilagryny, lorykryny), warstwa rogowa naskórka traci spójność i integralność, nie musi to jednak od razu wiązać się z wystąpieniem objawów charakterystycznych dla suchej skóry.

W celu ograniczenia suchości skóry, warto stosować kosmetyki, które zawierają w swoim składzie:

1. humektanty - związki mające zdolność do wiązania wody (higroskopijne), zatrzymujące w ją w skórze i tworzące jej zapas; należą do nich: mocznik, kwas hialuronowy, aminokwasy, gliceryna, czy mleczany; pamiętajmy, że picie odpowiedniej ilości wody ma znaczenie, żeby humektanty „miały coś do związania”;
2. substancje o działaniu okluzyjnym - tworzące fizyczną barierę dla parującej ku powierzchni wody; pozostają na powierzchni naskórka, gdyż nie ulegają wchłonięciu w głąb skóry lub wchłaniają się w małym stopniu (tzw. semi-okluzja); tworzą na powierzchni naskórka „film”; wśród takich substancji znajdziemy wazelinę, lanolinę, parafiny, oleje mineralne i silikonowe;
3. substancje suplementujące lipidy, które naturalnie występują w skórze - są to ceramidy, cholesterol, triglicerydy, kwasy tłuszczowe (szczególnie NNKT - niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe);
4. składniki ułatwiające oddzielanie się suchej łuski rogowej z powierzchni naskórka, np. polihydroksykwasy i kwas laktobionowy.

Od czego zależy poziom TEWL?

Czynniki osobnicze:

• płeć
• wiek
• temperatura
• potliwość
• miejsce i powierzchnia ciała
• stan emocjonalny

Czynniki zewnętrzne:

• wilgotność
• temperatura
• szybkość przepływu powietrza, które otacza skórę

Ważnym elementem pielęgnacji skóry suchej i odwodnionej jest stosowanie emolientów. Są to produkty, które łączą w sobie składniki hydrofilowe („lubiące” wodę) i lipofilowe („lubiące” tłuszcze). Ich skład ma za zadanie działać wielotorowo - zatrzymywać wodę poprzez jej wiązanie, tworzyć okluzję na powierzchni naskórka, by ograniczyć jej parowanie, uzupełniać lipidy w barierze hydrolipidowej. Dodatkowo zwykle wzbogacone są o substancje regenerujące i przeciwzapalne, a także przeciwświądowe. Często reklamowane przez producentów jako bezpieczne dla suchej i wrażliwej skóry, jednak nie zawsze pozbawione są składników potencjalnie drażniących. Warto zwrócić uwagę na skład INCI - czy rzeczywiście kosmetyk określany jako emolient jest pozbawiony sztucznych barwników i substancji zapachowych oraz czy występują w nim elementy hydro- i lipofilowe.

Aby przywrócić prawidłowe funkcjonowanie bariery hydrolipidowej, należy ograniczyć działanie naruszających ją czynników i poprawić skuteczność codziennej pielęgnacji. Znając lipidy, które współtworzą warstwę rogową naskórka i wspomagają jego funkcje ochronne, można włączyć do pielęgnacji skóry kosmetyki, których skład jest oparty na tych właśnie tłuszczach. Dzięki temu skóra będzie prawidłowo funkcjonować, bronić się przed drobnoustrojami i nie będzie tak łatwo ulegała podrażnieniu.

Oleje roślinne stosowane w produkcji kosmetyków mają wiele zalet. Są bogate w NNKT (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe) i związki bioaktywne: fitosterole, witaminy, polifenole. Dzięki temu oprócz właściwości emolientowych (zmiękczających, nawilżających), wykazują również działanie przeciwstarzeniowe, regenerujące, przeciwzapalne czy seboregulujące.

Materiały:

1. Sfriso R, Egert M, Gempeler M, Voegeli R, Campiche R. Revealing the secret life of skin - with the microbiome you never walk alone. Int J Cosmet Sci. 2020 Apr;42(2):116-126. doi: 10.1111/ics.12594.
2. Kosmetologia t. 1 Redakcja: Anna Kołodziejczak, PZWL 2022, s. 114-120.
3. Huang HC, Chang TM. Ceramide 1 and ceramide 3 act synergistically on skin hydration and the transepidermal water loss of sodium lauryl sulfate-irritated skin. Int J Dermatol. 2008 Aug;47(8):812-9. doi: 10.1111/j.1365-4632.2008.03687.x.
4. Sławińska N, Olas B. Selected Seeds as Sources of Bioactive Compounds with Diverse Biological Activities. Nutrients. 2023; 15(1):187. https://doi.org/10.3390/nu15010187.